Melanom nedir?

Melanom veya siyah cilt kanseri malign bir cilt tümörüdür. Tüm cilt kanserinin en tehlikeli formu olarak kabul edilir, çünkü etkilenen her beş kişiden birinde kötü huylu tümörlere yol açabilir. Melanomlar esas olarak güneşe maruz kalan yerlerde gelişir.

Melanomlar genellikle doğum lekelerinden oluştuğundan, meslekten olmayanlar için tanımlamak genellikle zordur. Ana tedavi yöntemi cilt kanseri alanının cerrahi olarak çıkarılmasıdır.

Yeni melanom teşhisi dünya çapında artmaktadır. Bu, melanomu en yaygın beşinci kanser yapar. Özellikle çocukluk döneminde güneş yanığı ile artan güneşlenme gibi aktiviteler, melanom insidansının artmasının nedenleri olarak belirtilir.

Görülme sıklığı nedir?

Türkiye’de her yıl binlerce kişiye bu kanserin teşhisi konmaktadır. Bu cilt kanseri en yaygın beşinci kanserdir. Esas olarak 45 ila 60 yaş arasındaki insanları etkiler, ancak giderek daha fazla genç insanda da keşfedilmektedir. Yeni vakaların neredeyse üçte biri 50 yaşın altındaki insanlarda bulunur.

Melanom neden olur?

Melanom, cildinize renk veren melanin üreten hücrelerde (melanositler) bir şey ters gittiğinde ortaya çıkar.

Normalde, cilt hücreleri kontrollü ve düzenli bir şekilde gelişir, sağlıklı yeni hücreler eski hücreleri cildinizin yüzeyine doğru iter ve ölür ve sonunda düşer. Ancak bazı hücreler DNA hasarı geliştirdiğinde, yeni hücreler kontrolden çıkmaya başlayabilir ve sonunda bir dizi kanserli hücre oluşturabilir.

Cilt hücrelerinde DNA’ya zarar veren şey ve bunun melanomlara nasıl yol açtığı net değildir. Çevresel ve genetik faktörler dahil olmak üzere bir faktör kombinasyonunun melanomlara neden olması muhtemeldir.

Yine de, doktorlar güneşten, bronzlaşma lambalarından ve yataklardan ultraviyole (UV) radyasyona maruz kalmanın melanomun başlıca nedeni olduğuna inanmaktadır.

UV ışığı tüm melanomlara, özellikle de vücudunuzda güneş ışığına maruz kalmayan yerlerde meydana gelen melanomlara neden olmaz. Bu, diğer faktörlerin melanom riskinize katkıda bulunabileceğini gösterir.

Melanom kalıtsal mıdır?

Melanomların kendileri insandan insana bulaşmaz, ancak melanom riskimiz kesinlikle kalıtsaldır, genetik geçmişimizden güçlü bir şekilde etkilenir. Nadiren, yüksek melanom riskine neden olan spesifik bir hatalı gen bir nesilden diğerine geçebilir.

Ancak çoğu insan için riskimizi aşağı veya yukarı iten birçok genetik farklılığın birleşimidir. Örneğin farklı cilt renklerimiz, güneşe tepki verme şeklimiz, benlerimizin sayısı ve genetik yapımızın diğer görünmez etkileri.

Kimler risk altındadır?

Güneşten veya solaryumdan UV ışınlarına maruz kalmanın yanı sıra, diğer bazı faktörlerin de siyah cilt kanserine neden olduğu düşünülmektedir, bunlar şunlardır:

• Açık tenli, sarı ve kızıl saçlı, mavi gözlü
• Birçok ve büyük doğum lekeleri, karaciğer lekeleri ve pigment izleri
• Çocukluk çağı yanıkları
• Ailede başkasının melanom olması
• Daha önce yaşanılan cilt kanserleri
• Organ nakli veya HIV enfeksiyonu sonrası zayıf bağışıklık sistemi

Melanom belirtileri nelerdir?

Bu durumda kendinize sormanız gereken iki soru vardır:

1. Cildinizde net bir sınırı olmayan siyah ben benzeri noktalarınız var mı?
2. Leke cildinizden biraz yüksekte mi ve farklı renklere sahip mi?

Bu işaretler melanomu gösterir. Ancak, erken bir aşamada pigment lekeleri, doğum lekeleri, karaciğer lekeleri ve nevüsler gibi zararsız cilt değişikliklerinden ayırt etmek zordur.

Siyah cilt kanseri ileri bir aşamaya ulaştığında daha tanınabilir hale gelir. Noktalar bir önceki döneme göre değiştiyse veya diğer cilt noktalarından önemli ölçüde farklı görünüyorlarsa şüphelidir.

Melanomlar düz, kemerli veya nodüler olabilir ve genellikle yüz, boyun, eller, ön kollar ve alt bacaklar gibi UV ışınlarına maruz kalan bölgelerde bulunur. Erkeklerde üst vücudu, kadınlarda kol ve bacakları etkiler. Bazen, etkilenen kişilerde vücutta kaşıntı görülür ve ileri aşamada kaşınan yerler kanayabilir.

Nadir durumlarda, pigmentasyona sahip olmayan melanomlar (amelanotik melanomlar), daha sonra çoğunlukla ellerde ve ayaklarda görülür. Ayrıca tırnakların altında bulunurlar, koyu renk değişikliği olarak ortaya çıkarlar. Bu durum genellikle tırnak melanomu olarak bilinir.

Gözdeki melanomlar, görsel rahatsızlıklar veya iris üzerindeki karanlık bir nokta ile ilişkilidir. Mukoza zarlarında, cinsel organlarda ve hatta meninkslerde melanomlar oldukça nadirdir.

Ne zaman doktora görünmeli?

Şüpheli görünen tüm cilt değişikliklerinde ve pigment alanlarındaki değişikliklerde aile doktoruna veya bir dermatoloğa görünmelisiniz. Ciltteki benlerin şeklindeki veya rengindeki ani değişiklikler şüphelidir. Periferik bölgede kaşıntı, spontan kanama ve kızarıklık gibi tahriş dejenerasyon belirtileri olabilir.

Melanom nasıl teşhis edilir?

Doktorunuz ciltte bir noktanın melanom olduğundan şüpheleniyorsa, kesin bir teşhis yapmanın tek yolu olan biyopsiye ihtiyacınız olacaktır. Bu prosedürde, doktorunuz şüpheli görünen tüm büyümeyi kaldırmaya çalışır. Büyüme tamamen giderilemeyecek kadar büyükse, doktorunuz doku örneğini çıkarabilir.

Biyopsi genellikle lokal anestezi kullanılarak muayene esnasında yapılabilir. Daha sonra bir patolog, kanser hücrelerini kontrol etmek için dokuyu mikroskop altında inceler.

Genellikle, patolog bu hücrelerin melanom veya kanserli olmayan bir ben olup olmadığını kolayca söyleyebilir. Bununla birlikte, bazen ayrım zor olabilir ve teşhisi yapmak için özel lekeler veya daha fazla tanı testleri yapılmalıdır.

Kanserli ve kanserli olmayan tümörler arasında ayrım yapmak, tedavi ve sonuçlar çok farklı olabileceğinden bir hasta için tüm farkı yaratabilir.

Melanomun evrelenmesi

• Evre 0: Bu melanomlar, epidermis adı verilen cildin en üst tabakası ile sınırlıdır. Çoğu durumda, hastalar kanseri çıkarmak için ameliyatla tedavi edilebilir.
• Evre 1: Evre 0 melanomdan farklı olarak, bu melanomlar epidermis yoluyla istila etmiştir.
• Evre 2: Bunlar cilde daha derin istila eden daha kalın melanomlardır. Bir melanom derinleştikçe, vücuttaki diğer bölgelere yayılma olasılığı daha yüksektir.
• Evre 3: Bunlar lokal lenf nodlarına yayılmış melanomları içerir. Bu melanomların uzak organlarda tekrarlama veya tezahür etme riski vardır.
• Evre 4: Bu aşamada kanser uzak organlara yayılmıştır. Genel olarak, hastalar sistemik tedavi veya tüm vücudu hedefleyen yaklaşımlarla tedavi edilir.

Melanom nasıl tedavi edilir?

Melanom için hangi tedavinin uygun olduğu esas olarak tümörün bulunduğu yere, ne kadar büyük olduğuna, dokuya ne kadar derin nüfuz ettiğine ve yayılıp yayılmadığına bağlıdır. İlgili kişinin genel sağlık durumu, kişisel tutumları ve yaşı tedavi seçiminde göz önünde bulundurulur.

Ayrıntılı tedavi seçenekleri şunlardır:

• Melanom cerrahisi: En ufak bir melanom şüphesiyle bile, dermatolog cilt değişimini tamamen ortadan kaldıracaktır. Bu lokal anestezi altında yapılır. Doku daha sonra patolojik olarak incelenir. Şüphe doğrulanırsa, diğer prosedür melanomun penetrasyon derinliğine bağlıdır. Doktor, bir ila iki santimetre güvenlik mesafesiyle sağlıklı cilt ve deri altı yağı keser.
• Lenf nodu cerrahisi: Sentinel lenf nodunda mikrometastaz bulunursa, uzmanlar etkilenenlerin prognozunu iyileştirmek için komşu lenf nodlarını cerrahi olarak çıkarılmasını önerir.
• Organ metastazlarının işleyişi: Akciğer gibi organlarda tümörler bulunursa, bunlar yere bağlı olarak cerrahi olarak da çıkarılabilir.
• Radyasyon tedavisi: Cerrahi olarak çıkarılamayan metastazlara karşı, tümörü radyasyonla yok etmek için doku dostu girişimler yapılabilir.
• İmmünoterapi: İmmünolojik tedaviler, vücudun bağışıklık sistemini güçlendirerek, kanserle daha iyi başa çıkabilmesi için tasarlanmıştır. İnterferon-alfa, farklı dozlarda ve farklı sürelerde destekleyici (adjuvan) bir tedavi olarak kullanılabilir. Örneğin yüksek riskli melanom için, henüz tespit edilmemiş en küçük tümörlere karşı savaşmak için kullanılır.
• Hedefli tedavi: Bu, belirli mutasyonlara sahip melanom hücrelerine yöneliktir.
• Kemoterapi: Günümüzde kemoterapi, hedefe yönelik ve immüno-onkolojik tedavilerden sonra ikinci tercih edilen tedavidir. Tümör evresine ve metastazlarına bağlı olarak, kemoterapi tedavisi değişiklik gösterebilir.

Bu tedaviler ayrı ayrı veya kombinasyon halinde kullanılabilir. Birleştirilirlerse, bu aynı anda veya birbiri ardına yapılabilir. Ana hedef tümörü tamamen veya en azından mümkün olduğu kadar çıkarmaktır.

Melanom önlenebilir mi?

Siyah cilt kanserinin nedenleri genellikle çocuklukta olduğundan, melanom sadece sınırlı bir ölçüde önlenebilir. Bununla birlikte, güneşten, solaryumdan, yoğun UV ışınlarından kaçınmak tavsiye edilir.

Tedbir olarak aşağıdakileri uygulayabilirsiniz:

• Gün ortasında doğrudan güneşe maruz kalmayın (11:00 ile 15:00 arasında).
• Solaryumlarda bronzlaşmaktan kaçının.
• Güneş ışığında ve açık havada gölgeyi arayın, güneşten korunma kıyafetleri ve güneş şapkası giyin.
• Güneş kremi kullanın.
• Çocuklar için güneşten korumaya özellikle dikkat edin.
• Açık havada çalışıyorsanız koruyucu kıyafetler giyin.
• Her altı ayda bir kanser taraması yaptırın.